پوسیدگی دندان: بهترین درمان و پیشگیری از سوراخ شدن و خرابی دندان
حتی با وجود تمام فعالیت‌هایی که برای حفاظت از دندان‌ها در برابر پوسیدگی انجام می‌شود، گاهی اوقات دندان‌پزشک با موارد پوسیدگی دندان در دهان فرد مواجه می‌شود. در این شرایط ممکن است فرد وسوسه شود در صورت عدم وجود ناراحتی یا درد به خاطر پوسیدگی، مشکل را به صورت درمان نشده به حال خود رها کند، اما باید توجه داشته باشید این کار هزینه برای بیمار به همراه دارد. در حقیقت پوسیدگی دندان خود به خود درمان نمی‌شود و آنچه در ابتدا ممکن است یک مشکل ساده به نظر برسد، به سرعت می‌تواند به یک مشکل جدی تبدیل شود. به این ترتیب همواره امکان دارد بیمار مجبور شود از روش‌های پیشرفته‌تر برای درمان پوسیدگی دندان خود استفاده کند.
فهرست مطالب
پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی دندان یک نوع آسیب‌دیدگی است که در نتیجه اسید ناشی از تشکیل جرم (تجمع باکتری) در دهان ایجاد شده و باعث می‌شود مینای دندان از بین برود. این شرایط می‌تواند باعث ایجاد حفره‌های ریز به نام کرم‌خوردگی دندان شود. در صورتی که این مشکل درمان نشده به حال خود رها شود، پوسیدگی دندان به تدریج باعث ایجاد درد، عفونت، و حتی از دست دادن دندان خواهد شد. در واقع یک دندان از سه لایه اصلی به شرح زیر تشکیل شده است:
- لایه خارجی سخت دندان به نام مینای دندان
- لایه میانی به نام عاج دندان
- لایه مرکزی به نام پالپ دندان. این لایه حاوی اعصاب و رگ‌های خونی دندان است.
توجه داشته باشید هر چه لایه‌های بیشتری از یک دندان تحت تاثیر پوسیدگی قرار گرفته باشند، شرایط مشکل شدیدتر خواهد بود.
چه عواملی باعث پوسیدگی دندان می‌شود؟
تجمع باکتری و ذرات ریز مواد غذایی در دهان می‌تواند باعث پوسیدگی دندان شود. به این ترتیب یک لایه شفاف و چسبنده به نام پلاک بر روی دندان‌ها و لثه تشکیل می‌گردد. در حقیقت پلاک از تجمع باکتری‌هایی تشکیل می‌شود که از قندهای موجود در مواد غذایی تغذیه می‌کنند.
با تغذیه باکتری‌ها از مواد غذایی باقیمانده در دهان، اسید در دهان ترشح می‌شود. این اسید به دندان‌ها برای مدت ۲۰ دقیقه یا بیشتر پس از صرف غذا حمله می‌کند. به این ترتیب با گذشت زمان، قرار گرفتن اسید در معرض مینای دندان می‌تواند پوسیدگی دندان را به همراه داشته باشد.
عواملی که احتمال ایجاد پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهند، شامل موارد زیر هستند:
- عدم استفاده از نخ دندان و مسواک نزدن به‌طور منظم و نیز عدم مراجعه منظم به مطب دندان‌پزشک برای معاینه وضعیت دندان‌ها و تمیز کردن آن‌ها.
- مصرف مواد غذایی حاوی سطح بالای قند و نیز سایر کربوهیدرات‌ها که نقش منبع غذایی را برای باکتری‌های دهان دارند.
- عدم استفاده کافی از فلوراید. فلوراید می‌تواند به پیشگیری از ایجاد پوسیدگی دندان با تقویت آن در برابر اسیدهای ایجاد شده توسط پلاک کمک کند. امروزه بسیاری از کشورها این ماده را به آب شهری اضافه می‌کنند.
- عدم ترشح کافی بزاق در دهان. در حقیقت بزاق نقش شوینده مواد غذایی و قندهای مضر را در دهان بر عهده دارد و به همین خاطر می‌تواند از دندان‌ها در برابر پوسیدگی حفاظت کند. عدم ترشح کافی بزاق (خشکی دهان) در نتیجه شرایط خاص همچون زروستومیا یا سندرم شوگرن می‌تواند در نتیجه مصرف برخی داروهای خاص یا تنفس کردن از راه دهان ایجاد شود. توجه داشته باشید افراد مسن بیشتر از سایرین مستعد ابتلا به خشکی دهان هستند.
- ابتلا به دیابت.
- سیگار کشیدن، استفاده از تنباکوی بدون دود، یا تنفس کردن دود سیگار سایر افراد.
کودکانی که دندان‌های آن‌ها هنوز در حال رشد است، به احتمال بیشتر در مقایسه با افراد بزرگ‌سال به پوسیدگی دندان دچار می‌شوند، علت خرابی دندان کودکان قوی نبودن مواد معدنی موجود در دندان‌های جدید است که به همین دلیل به سادگی به خاطر قرار گرفتن در معرض اسید دچار آسیب می‌شوند.
توجه داشته باشید حتی نوزادان نیز می‌توانند دچار پوسیدگی دندان گردند. به این ترتیب نوزادانی که با شیشه می‌خوابند، ممکن است به خاطر قند موجود در شیر یا آب‌میوه به تدریج به پوسیدگی دندان دچار شوند. به هر حال، نوزاد با باکتری‌های ایجاد کننده پوسیدگی در دهان متولد نمی‌شود. اما نوزاد می‌تواند این باکتری‌ها را از طریق استفاده قاشق، چنگال، یا سایر ظروف آشپزخانه مشترک با افراد بزرگ‌سال، دریافت کند.
علائم پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی دندان معمولاً تا زمانی که کرم‌خوردگی در دهان ایجاد نشده یا دندان دچار عفونت نشود، علائم خاص برای فرد ایجاد نمی‌کند. با پیشرفت این شرایط، فرد ممکن است با علایم پوسیدگی دندان که بصورت زیر است مواجه شود:
- دندان درد یکی از رایج‌ترین علائم پوسیدگی دندان است
- ورم لثه نزدیک به دندان آسیب دیده می‌تواند نشان دهنده پوسیدگی شدید دندان یا ایجاد آبسه باشد
- بوی بد دهان یا ایجاد مزه بد در دهان
- ایجاد لکه‌های سفید، خاکستری، قهوه‌ای، یا سیاه بر روی دندان‌ها
در صورتی که درد دندان احساس کردید، لازم است برای بررسی مشکل با دندان‌پزشک ملاقات کنید. گاهی اوقات با وجودی که درد ایجاد شده به خودی خود با گذشت زمان برطرف می‌شود، اما پوسیدگی دندان به پیشرفت خود ادامه می‌دهد. به این ترتیب اگر مشکل درمان نشود، پوسیدگی ممکن است تشدید شده و در نهایت باعث مرگ دندان شود.
چگونه می‌توان پوسیدگی دندان را تشخیص داد؟
برای تشخیص پوسیدگی، دندان‌پزشک اقدامات زیر را انجام می‌دهد:
- سوال از بیمار درباره مشکلات قبلی دندان و سلامت بیمار و درمان‌های استفاده شده توسط وی
- معاینه وضعیت دندان‌ها با استفاده از یک آینه کوچک و یک ابزار معاینه مخصوص
- تهیه عکس رادیولوژی از دندان‌ها و دهان برای بررسی پوسیدگی‌هایی که مشاهده آن‌ها با چشم امکان‌پذیر نیست.
پوسیدگی دندان چگونه درمان می‌شود؟
بهترین درمان برای پوسیدگی دندان بستگی به شدت مشکل دارد. در صورتی که پوسیدگی دندان به موقع و قبل از کرم‌خوردگی تشخیص داده شود، احتمالاً می‌توان فرآیند پیشرفت آن را از طریق مسواک زدن با خمیردندان‌های حاوی فلوراید یا فلوراید درمانی متوقف کرد. به همین دلیل همواره به افراد توصیه می‌شود به‌طور منظم با دندان‌پزشک برای بررسی وضعیت دندان‌ها و تمیز کردن آن‌ها ملاقات کنند.
در صورتی که پوسیدگی به مینای دندان آسیب وارد کرده باشد، احتمالاً از یک یا چند مورد از روش‌های درمان زیر برای رفع مشکل استفاده می‌شود:
- پر کردن دندان. این روش هنگامی استفاده می‌شود که دندان دچار پوسیدگی شده باشد. به این ترتیب پس از خارج کردن پوسیدگی، دندان‌پزشک از مواد مخصوص برای پر کردن حفره دندان و بازیابی ظاهر اولیه آن استفاده خواهد کرد.
- روکش دندان. این روش هنگامی استفاده می‌شود که پوسیدگی شدید بوده و به دندان آسیب جدی وارد شده باشد. در واقع روکش دندان یک ترمیم مصنوعی است که برای جایگزینی با دندان طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- عصب‌کشی. این روش هنگامی استفاده می‌شود که ناحیه پالپ دندان دچار عفونت شده باشد. به این ترتیب هنگام عصب‌کشی، بافت پالپ آسیب دیده از دندان خارج خواهد شد.
- کشیدن دندان. این روش هنگامی استفاده می‌شود که ریشه دندان به شدت دچار آسیب شده باشد. در ادامه دندان‌پزشک احتمالاً از بریج یا ایمپلنت برای جایگزینی دندان از بین رفته استفاده خواهد کرد.
درمان‌های خانگی
در صورتی که با درد و ورم به خاطر پوسیدگی دندان مواجه شدید، درمان‌های خانگی زیر می‌تواند برای تسکین موقت ناراحتی یا درد مفید باشند:
- استفاده از کمپرس سرد یا یخ بر روی ناحیه خارج گونه برای حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در هر مرتبه برای چند بار در روز. لازم است همیشه از یک پارچه نازک بین یخ و پوست استفاده کنید تا به این ترتیب به پوست شما آسیب وارد نشود. توجه داشته باشید نباید از گرما به این منظور استفاده شود.
- استفاده از داروهای مسکن که نیازی به نسخه پزشک ندارند. برای مثال بیمار می‌تواند از داروهای استامینوفن یا ایبوپروفن به این منظور استفاده کند. در هنگام مصرف این داروها لازم است دستورالعمل مصرف درج شده بر روی دارو به دقت رعایت شود.
چگونه می‌توان از پوسیدگی دندان پیشگیری کرد؟
شما می‌توانید از اکثر موارد پوسیدگی دندان با توجه به نکات زیر پیشگیری کنید:
- رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان. به این منظور لازم است دندان‌های خود را دو بار در روز هنگام بیدار شدن از خواب و قبل از خوابیدن مسواک بزنید و برای مسواک زدن از خمیردندان‌های حاوی فلوراید استفاده نمایید. همچنین روزی یک بار نخ دندان بکشید.
- به‌طور منظم با دندان‌پزشک یک یا دو بار در سال برای انجام معاینات لازم ملاقات کنید تا مشکلات احتمالی ایجاد شده به موقع شناسایی و درمان شوند. قبل از خوابیدن، غذا یا تنقلات مصرف نکنید. این مواد غذایی برای تمام طول شب در دهان باقی مانده و باعث ایجاد پوسیدگی دندان خواهند شد.
- از مصرف مواد غذایی حاوی قند فراوان همچون کیک و تافی خودداری کنید. در حقیقت هر چه مواد قندی به مدت بیشتر در تماس با دندان‌ها باقی بمانند، آسیب وارد شده به دندان‌ها در نتیجه این شرایط بیشتر خواهد بود.
در صورتی که فرزند دارید، با مراجعه به مطب دندان‌پزشک وضعیت دندان‌های وی را به‌طور منظم بررسی کنید تا با تشخیص به موقع مشکلات احتمالی، از ایجاد پوسیدگی دندان برای دندان‌های کودک خود پیشگیری کنید. همچنین برای مراقبت مناسب از دندان‌های کودک لازم است به نکات زیر توجه کنید:
- برای پیشگیری از پوسیدگی دندان به خاطر مصرف شیشه، کودک خود را با شیشه شیر یا آب‌میوه در دهان نخوابانید.
- برای پیشگیری از پخش باکتری‌های عامل ایجاد پوسیدگی در دهان کودک، از لوازم آشپزخانه‌ای که خود قبلاً از آن استفاده کرده‌اید، برای غذا دادن به کودک استفاده نکنید.
- به کودک خود نحوه مسواک زدن صحیح را آموزش داده و از روش‌های مناسب برای تشویق وی به مسواک زدن دندان‌ها (دو بار در روز در هنگام صبح و شب) استفاده کنید.
- کودک خود را از دود ناشی از مصرف تنباکو دور نگه دارید.
- از دندان‌پزشک کودک خود درباره نیاز به مصرف مکمل‌های حاوی فلوراید و سیلانت (sealant) برای حفاظت بیشتر از دندان‌ها در برابر پوسیدگی سوال کنید. معمولاً مکمل‌های حاوی فلوراید در مواقعی برای کودک توصیه می‌شود که آب شهری به مقدار کافی فلوراید نداشته باشد.
